Dr. Fjona Nasto, Shefe e Departamentit të Nefrologjisë në Spitalin Amerikan trajton kufizimet dietike, të cilat ndryshojnë në varësi të fazës së sëmundjes së veshkave. Personat që janë në fazat e hershme të sëmundjes kronike të veshkave do të kenë kufizime të ndryshme dietetike nga ata me sëmundje renale në faza të fundit ose dështimin e veshkave. Ata me sëmundje renale në fazë të fundit që kërkojnë dializë, gjithashtu do të kenë kufizime të ndryshme dietetike.

Dializa është një lloj trajtimi që heq ujë shtesë dhe filtron mbeturinat e metabolizmit. Shumica e atyre në fazat e mëvonshme ose me sëmundjen e veshkave në fazën përfundimtare do të duhet të ndjekin një dietë të veçantë për veshkat e tyre për të shmangur ngritjen e disa metaboliteve ose elektroliteve në gjak. Tek ata persona me sëmundje kronike të veshkave, veshkat nuk mund të filtrojnë në mënyrë adekuate natriumin, kaliumin dhe fosforin(të gjithë këto elektrolite) te tepërt. Si rezultat, ata janë në rrezik më të lartë të niveleve të larta të gjakut të këtyre mineraleve. Një dietë e përshtatur për veshkat, ose një “dietë renale” zakonisht përfshin kufizimin e natriumit dhe kaliumit deri në 2000 mg në ditë dhe kufizimin e fosforit në 1,000 mg në ditë. Edhe veshkat e dëmtuara mund të kenë probleme në filtrimin e produkteve të mbeturinave të metabolizmit të proteinave, prandaj, individët me sëmundje kronike të veshkave në fazat 1-4 mund të kenë nevojë të kufizojnë sasinë e proteinave në dietat e tyre . Sidoqoftë, ata me sëmundje renale të fazës së fundit që i nënshtrohen dializës kanë një kërkesë pak më të rritur të proteinave.

Këtu janë 17 ushqime, që ju duhet të shmangni në një dietë renale.

1. Pijet e gazuara me ngjyrë

Përveç kalorive dhe sheqerit që sigurojnë, ato gjithashtu përmbajnë aditivë (shtesa) që përmbajnë fosfor, sidomos pijet me ngjyrë të errët.Shumë prodhues të ushqimit shtojnë fosforin gjatë përpunimit të ushqimit dhe pijeve për të rritur shijen, zgjatur afatin e ruajtjes dhe për të parandaluar zbehjen. Ky fosfor i shtuar është shumë më i absorbueshëm nga trupi i njeriut sesa fosfor natyral, me bazë bimore ose me bazë natyrale. Ndryshe nga fosfor i natyral, fosfor në formën e aditivëve nuk lidhet me proteina. Përkundrazi, ai gjendet në formën e kripës dhe shumë absorbueshëm nga trakti i zorrëve. Fosfori shtesë mund të gjendet zakonisht në listën përbërëse të një produkti, megjithatë, prodhuesit e ushqimit nuk janë të detyruar të rendisin sasinë e saktë të fosforit shtesë në etiketën e ushqimit. Ndërsa përmbajtja e fosforit shtesë ndryshon në varësi të llojit të pijes, shumica e pijeve ​​me ngjyrë të errët besohet të përmbajnë 50-100 mg në një shërbim prej 200 ml. Si rezultat, pijet e gazuara, veçanërisht ato të errët në ngjyrë, duhet të shmangen në një dietë renale.

 Pijet e gazuara me ngjyrë duhet të shmangen në një dietë renale, sepse ato përmbajnë fosfor në formën e tij shtesë, i cili është shumë me i absorbueshëm nga trupi i njeriut.

2. Avokado

Avokado vlerësohen për cilësitë e tyre të shumta ushqyese, duke përfshirë yndyrnat e tyre të shëndetshme, fibrat dhe antioksidantët. Ndërsa avocadot janë zakonisht një shtesë e shëndetshme në dietë, individët me sëmundje të veshkave mund të kenë nevojë t’i shmangin ato. Kjo për shkak se avocadot janë një burim shumë i pasur i kaliumit. Një filxhan (150 gram) avokado siguron një prurje prej 727 mg kalium (8), kjo është dyfishi i sasisë së kaliumit se sa një banane e mesme. Për këtë arsye, avocado, duke përfshirë guakamole, duhet të shmanget në një dietë renale, veçanërisht nëse ju është thënë të keni kujdes me marrjen tuaj të kaliumit.

Avokado duhet të shmanget në një dietë renale për shkak të përmbajtjes së të lartë të kaliumit. Një filxhan avokado siguron rreth 37% të kufizimit prej 2,000 mg të kaliumit.

3. Ushqime të konservuara

• 

• 

Ushqimet e konservuara, të tilla si supat, perimet dhe fasulet, shpesh blihen për shkak të kostos dhe lehtësisë në gatim. Megjithatë, shumica e ushqimeve të konservuara përmbajnë sasi të larta të natriumit, pasi kripa është shtuar si një ruajtës për të rritur jetëgjatësinë e tyre . Për shkak të sasisë së sodiumit të gjetur në produktet të konservuar, shpesh rekomandohet që njerëzit me sëmundje të veshkave të shmangin ose të kufizojnë konsumin e tyre. Zgjedhja e varieteteve më të ulëta të sodiumit ose ato të etiketuara “pa  kripë te shtuar” është zakonisht më e mira. Përveç kësaj, kullimi dhe shpëlarja e ushqimeve të konservuara, të tilla si fasule të konservuara dhe ton, mund të ulin përmbajtjen e natriumit me 33-80%, në varësi nga produkti.

Ushqimet e konservuara në përgjithësi kanë përmbajtje të lartë të natriumit. Shmangia, kufizimi ose blerja e varieteteve me përqëndrim më  të ulët të natriumit ka gjasa të ulë konsumin e përgjithshëm të natriumit.

4. Bukë gruri

• 

Zgjedhja e bukës së duhur mund të jetë konfuze për individët me sëmundje të veshkave. Shpesh për individë të shëndetshëm, zakonisht rekomandohet bukë me grurë integrale. Bukë integrale mund të jetë një zgjedhje ushqyese, kryesisht për shkak të përmbajtjes së lartë të fibrave, sidoqoftë, zakonisht rekomandohet buka e bardhë mbi varietetet e grurit për individët me sëmundje të veshkave, kjo për shkak të përmbajtjes së fosforit dhe kaliumit. Më shumë krunde dhe kokrra të plota në bukë, aq më i lartë është përmbajtja e fosforit dhe kaliumit. Për shembull, një porcion prej 30 gramësh me bukë gruri përmban rreth 57 mg fosfor dhe 69 mg kalium, në krahasim, buka e bardhë përmban vetëm 28 mg fosfor dhe kalium. Shumica e llojeve te bukës dhe produkteve të saj, pavarësisht se janë të bardha ose gruri të tërë, gjithashtu përmbajnë sasi relativisht të larta të natriumit.

Buka e bardhë e thjeshtë rekomandohet në mënyrë tipike mbi bukën e grurit të plotë në një dietë renale për shkak të nivelit të ulët të fosforit dhe nivelit të kaliumit.

5. Orizi  integral

Ashtu si bukë me grurë të tërë, orizi kafe ose integral është një kokërr e tërë, që ka një përmbajtje më të lartë të kaliumit dhe fosforit sesa homologu i orizit të bardhë.Një filxhan oriz integral i gatuar përmban 150 mg fosfor dhe 154 mg kalium, ndërsa një filxhan oriz i bardhë i gatuar përmban vetëm 69 mg fosfor dhe 54 mg kalium . Ju mund të jeni në gjendje të përshtatni orizin ngjyrë kafe në një dietë renale, por vetëm nëse porcioni është e kontrolluar dhe e balancuar me ushqime të tjera për të shmangur marrjen e tepërt ditore të kaliumit dhe fosforit. Bollgur, elbi dhe kuskus janë kokrra ushqyese, më të ulëta fosforike që mund të bëjnë një zëvendësim të mirë për oriz ngjyrë kafe.

Orizi integral ka një përmbajtje të lartë të fosforit dhe kaliumit dhe ka të ngjarë të duhet të kontrollohet në pjesë ose të kufizohet në një dietë renale. Oriz i bardhë, bollgur, dhe kuskus janë të gjitha alternativa të mira.

6. Bananet

Bananet njihen për përmbajtjen e tyre të lartë të kaliumit, ndërsa ato janë natyrisht te varfra në natrium, një banane e mesme siguron 422 mg kalium. Mund të jetë e vështirë për të mbajtur marrjen e përditshme të kaliumit në 2.000 mg (që është rekomandimi) nëse një banane është dieten tuaj të përditshme. Për fat të keq, shumë fruta të tjera tropikale kanë përmbajtje të lartë kaliumi gjithashtu, megjithatë, ananasi përmban potasium shumë më pak se fruta të tjera tropikale dhe mund të jetë një alternativë më e përshtatshme dhe e shijshme.

Bananet janë një burim i pasur i kaliumit dhe mund të kenë nevojë të kufizohen në një dietë renale. Ananasi është një nga frutat miqësore për veshkat, pasi përmban kalium shumë më pak se disa fruta të tjera tropikale (kujdes me sasinë gjithsesi).

7. Qumështi dhe nën-produktet e tij

Produktet e qumështit janë të pasura me vitamina dhe ushqyes të ndryshëm. Ata janë gjithashtu një burim i natyrshëm i fosforit dhe kaliumit dhe një burim i mirë i proteinave. Për shembull, 1 filxhan caji qumësht të plotë siguron 222 mg fosfor dhe 349 mg kalium, megjithatë, konsumimi i tepërt i qumështit, në bashkëpunim me ushqime të tjera me fosfor, mund të dëmtojë shëndetin e kockave tek ata me sëmundje të veshkave. Kjo mund të tingëllojë e befasishme, pasi qumështi dhe nënproduktet e tij shpesh rekomandohet për kockat e forta dhe shëndetin e muskujve. Megjithatë, kur veshkat janë te dëmtuara, konsumimi i fosforit mund të shkaktojë një rritje të fosforit në gjak. Kjo mund të bëjë kockat tuaja të holla dhe të dobëta me kalimin e kohës dhe të rrisë rrezikun e thyerjes së eshtrave ose frakturës, për shkak të depozitimit të fosforit në to, në vend të kalciumit . Produktet e qumështit janë gjithashtu të larta në proteina. Një filxhan caji  qumësht i plotë siguron rreth 8 gram proteina. Mund të jetë e rëndësishme të kufizohet marrja e qumështit për të shmangur rritjen e produktetve te metabolizmit të proteinave në gjak. Alternativat e qumështit si qumësht i orizit dhe qumështi i bajameve janë shumë më të ulëta në kalium, fosfor dhe proteina sesa qumështi i lopës, duke i bërë ato një zëvendësim të mirë për qumështin, në një dietë renale.

Produktet e qumështit përmbajnë sasi të larta të fosforit, kaliumit dhe proteinave dhe duhet të kufizohen në një dietë renale. Pavarësisht përmbajtjes së lartë të kalciumit të qumështit, përmbajtja e saj e fosforit mund të dobësojë kockat tek personat me sëmundje të veshkave.

8. Portokallet dhe lëng portokalli

Ndërsa agrumet dhe lëng portokalli janë ndoshta më të njohura për përmbajtjen e tyre të vitaminës C, ato janë gjithashtu burime të pasura të kaliumit. Një portokall i madh (184 gramë) siguron 333 mg kalium, për më tepër, ka 473 mg kalium në një filxhan caji të lëngut të portokallit. Duke pasur parasysh përmbajtjen e tyre të kaliumit, portokallet dhe lëngu i tyre duhet të shmangen ose të kufizohen në një dietë renale. Rrushi, mollët dhe boronica, si dhe lëngjet e tyre përkatëse, janë zëvendësues të mirë për portokallet dhe lëngu i tyre, pasi ato kanë përmbajtje më të ulët të kaliumit.

Portokallet dhe lëng i tyre kanë përqëndrime të larta në kalium dhe duhet të kufizohen në një dietë renale. Provoni rrushin, mollën, kastravecat ose lëngjeve të tyre (kujdes me sasinë!).

9. Mishi i përpunuar

Mishrat e përpunuara kanë qenë prej kohësh të lidhura me sëmundjet kronike, ka studime të shumta që lidhin këto të dyja dhe përgjithësisht konsiderohen problematike për shkak të përmbajtjes së tyre të konservanteve.Mishrat e përpunuara është mish, që është kriposur, tharë ose konservuar. Disa shembuj përfshijnë proshutën, salsiçet, mishrin e tharë dhe sallamet. Mishrat e përpunuara zakonisht përmbajnë sasi të mëdha të kripës, kryesisht për të përmirësuar shijen dhe ruajtjen e aromës, prandaj, mund të jetë e vështirë për të mbajtur  marrjen tuaj të përditshme të natriumit në më pak se 2.000 mg, nëse mishat e përpunuara janë të bollshme ose të zakonshme në dietën tuaj.

Përveç kësaj, mishat e përpunuara janë të larta në proteina.

Nëse ju është thënë të monitoroni marrjen tuaj të proteinave, është e rëndësishme të kufizoni mishrat e përpunuar edhe për këtë arsye. Gjatë një ndjekje mesatare prej 23 vitesh Bernhard Haring, MD, MPH, nga Universiteti i Würzburgut, Gjermani dhe kolegë raportuan në Journal of Renal Nutrition (2017; 27: 233-242), se Sëmundja Renale Kronike (SRK), faza 3 u zhvillua në 2632 individë. Ata me përdorim më të lartë  të mishit të kuq dhe të konsumit të përpunuar të mishit kishin një rrezik të konsiderueshëm prej 23% më të lartë për SRK se ato me përdorim më të ulët në analizat e kryera, (2017; 27: 233-242). Individët me përdorim më të lartë të marrjes së arrave, bishtajorëve dhe produkteve të qumështit me yndyrë të ulët kishin një rrezik të konsiderueshëm prej 19%, 17% dhe 25% më të ulët të SRK, krahasuar me ato më përdorim më të ulët. “Këto rezultate theksojnë rolin e mundshëm të burimeve të proteinave dietike për zhvillimin e sëmundjes së veshkave”, përfunduan studiuesit (Haring B, Selvin E, Liang M, et al. Dietary protein sources and risk for incident chronic kidney disease: Results from the Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC) study. J Ren Nutr (2017;27:233-242) ).

Mishrat e përpunuara janë të larta në kripë dhe proteina dhe duhet të konsumohen në moderim në një dietë renale.

10. Turshi, Ullinj

Kastravecat turshi, ullinj të përpunuara dhe  turshi të ndryshme janë të gjitha shembujt e ushqimeve të përpunuara dhe të shijshme. Zakonisht, sasi të mëdha të kripës shtohen gjatë proçesit të përpunimit. Për shembull, një kastravec turshi mund të përmbajë më shumë se 300 mg natriumi. Ullinjtë e përpunuara gjithashtu kanë tendencë të jenë të kripur, sepse ato janë përpunuar dhe fermentuar për të shijuar më tepër dhe më gjatë. Pesë ullinj të gjelbër të përpunuar sigurojnë rreth 195 mg natriumi, që është një pjesë e konsiderueshme e sasisë ditore në vetëm një marrje kaq të vogël. Megjithatë, edhe opsionet e reduktuara të natriumit ende mund të jenë të larta në natrium, kështu që ju ende do të doni të shihni pjesën tuaj.

Kastravecat turshi, ullinjtë e përpunuar dhe turshitë e ndryshme kanë përqëndrime të larta në natrium dhe duhet të kufizohen në një dietë renale.

11. Kajsitë

Kajsi janë të pasura me vitaminë C, vitaminë A dhe fibra. Ata janë gjithashtu të pasura mekalium. Një filxhan kajsi të freskët siguron 427 mg kalium, për më tepër, përmbajtja e kaliumit është edhe më e koncentruar në kajsi të thata. Një filxhan kajsi të thata siguron mbi 1.500 mg kalium. Kjo do të thotë se vetëm një filxhan kajsi të thata siguron 75% të kufizimit prej 2,000 mg kalium të ulët. Është mirë të shmangen kajsitë dhe më e rëndësishmja kajsitë e thata, në një dietë renale.

Kajsitë janë një ushqim me përmbajtje të lartë kaliumi, që duhet të shmanget në një dietë renale. Ato ofrojnë mbi 400 mg për 1 filxhan të papërpunuar dhe mbi 1.500 mg për 1 filxhan të tharë.

12. Patate dhe patate të ëmbla

Patatet dhe patatet e ëmbla janë perime të pasura me kalium. Vetëm një patate e mesme e pjekur (156 g) përmban 610 mg kalium, ndërsa një patate e ëmbël e pjekur mesatare (114 g) përmban 541 mg kalium. Për fat të mirë, disa ushqime me kalium të lartë, duke përfshirë patate dhe patate të ëmbla, mund të zihen dhe te lihen te “pushojnë”  disa orë për të reduktuar përmbajtjen e tyre të kaliumit. Prerja e patateve në copa të vogla e të hollë dhe zierja e tyre për të paktën 10 minuta mund të zvogëlojë përmbajtjen e kaliumit me rreth 50%. Patatet që janë ziere në një tenxhere të madhe të ujit për të paktën katër orë përpara gatimit provohet se kanë një përmbajtje edhe më të ulët të kaliumit sesa ato që nuk janë zierë para gatimit. Kjo metodë njihet si “kullimi i kaliumit”, ose “metoda e dyfishtë e gatimit”. Megjithëse patatet me dy  faza gatimi ulin përmbajtjen e kaliumit, është e rëndësishme të mbani mend se përmbajtja e tyre e kaliumit nuk është e eliminuar me këtë metodë. Sasi të konsiderueshme të kaliumit ende mund të jenë të pranishme në patate të dyfishta, kështu që është mirë të praktikohet kontrolli i pjesës tjetër të dietës për të mbajtur nivelet e kaliumit në kontroll.

Patatet dhe patatet e ëmbla janë perime me përqëndrime të larta të kaliumit. Patatet e zjera ose të dyfishtë gatim mund të ulin kaliumin me rreth 50%.

13. Domatet

Domate janë një tjetër frut me përqëndrim të lartë kaliumi, që mund të mos i përshtatet udhëzimeve të një diete renale. Ato mund të perdoren të papërpunuara ose të ziera dhe shpesh përdoren për të bërë salcat, vetëm një filxhan salcë domate mund të përmbajë deri në 900 mg kalium. Për fat të keq për ata në një dietë renale, domatet janë përdorur zakonisht në shumë pjata. Zgjedhja e një alternative me përmbajtje më të ulët të kaliumit varet kryesisht nga preferencat e shijes, sidoqoftë, zëvendësimi i salcës me domate me një salcë të pjekur të piperit të kuq mund të jetë njësoj i shijshëm, mbi të gjitha duke siguruar më pak kalium për shërbim.

Domatet janë një tjetër frut me përqendrim të lartë të kaliumit, që duhet të jetë e kufizuar në një dietë renale.

14. Ushqimet e paketuara, të ngrira dhe të parapërgatitura

Ushqimet e përpunuara mund të jenë një komponent i rëndësishëm i natriumit në dietë. Ndër këto ushqime, ushqimet e paketuara, të menjëhershme dhe të përgatitura zakonisht janë përpunimet më të rënda dhe kështu përmbajnë më shumë natriumi. Shembujt përfshijnë pica të ngrirë, ushqime per mikrovale dhe nodles. Mbajtja e konsumit të sodiumit në 2000 mg në ditë mund të jetë e vështirë nëse jeni duke ngrënë ushqime shumë të përpunuara. Jo vetëm që ushqimet e përpunuara rëndë përmbajnë një sasi të madhe natriumi, por ato zakonisht janë të varfra në lëndë ushqyese gjithashtu.

Ushqimet e paketuara, të ngrira dhe të parapërgatitura janë artikuj shumë të përpunuara, që mund të përmbajnë sasi shumë të mëdha natriumi dhe mungesa e ushqyesve. Është mirë që këto ushqime të kufizohen në një dietë renale.

15. Laboti , Spinaqi dhe  gjethet e panxharit

Laboti, spinaqi dhe panxhari dhe gjethet e tij janë perime jeshile me gjethe që përmbajnë sasi të mëdha të ushqyesve dhe mineraleve të ndryshme, duke përfshirë kaliumin. Kur shërbehen te papërpunuar, sasia e kaliumit ndryshon midis 140-290 mg për filxhan. Derisa perimet me gjethe tkurren në një madhësi më të vogël kur shërbehet, përmbajtja e kaliumit mbetet e njëjtë. Për shembull, një filxhan gjysmë e spinaqit të papërpunuar do të tkurret në rreth 1 lugë gjelle kur të jetë gatuar. Kështu, hahet një filxhan gjysmë spinaq i gatuar do të përmbajë një sasi shumë më të lartë të kaliumit se sa një filxhan gjysmë spinaq të papërpunuar. Konsumi i moderuar i labotit, spinaqit dhe gjetheve te panxharit është i preferueshëm për zarzavate të gatuara për të shmangur shumë kalium.

Sallatat si labot, spinaq dhe gjethe të panxharit janë plot me kalium, sidomos kur shërbehen te gatuar, megjithëse madhësia e shërbimit bëhet më e vogël kur gatohet, përmbajtja e kaliumit mbetet e njëjtë.

16. Hurmat, rrush dhe kumbullat

Hurmat, rrushi dhe kumbullat janë fruta të thata të zakonshme. Kur frutat janë tharë, të gjitha lëndët ushqyese të tyre janë të përqendruara, përfshirë kaliumin, për shembull, një filxhan kumbulla siguron 1,274 mg kalium, që është pothuajse pesë herë më shumë se kaliumi i gjetur në një filxhan kumbulla të papërpunuara, për më tepër, vetëm katër hurma japin 668 mg kalium. Duke pasur parasysh sasinë e jashtëzakonshme të kaliumit të gjetur në këto fruta të thata , është mirë të mos ti konsumoni ndërkohë qe jeni nq një dietë renale, për të siguruar që nivelet e kaliumit të mbeten në nivelet e rekomanduara.

Lëndët ushquese janë të përqëndruara kur frutat janë të thata, prandaj përmbajtja e kaliumit të frutave të thata, duke përfshirë hurmat, kumbullat dhe rrush të thatë, është jashtëzakonisht i lartë dhe duhet të shmanget në një dietë renale.

17. Biskotat e kripura, patatina , krakers

Ushqime të gatshme për të ngrënë si biskota të kripura,patatina, krakers kanë tendencë të mungojnë në lëndë ushqyese dhe relativisht të larta në kripë. Gjithashtu, është e lehtë për të ngrënë më shumë se madhësia e rekomanduar për këto ushqime,  çka shpesh çon në marrjen më të madhe të kripës sesa atë që synojmë. Për më tepër, nëse patatinat janë bërë nga patate, ato do të përmbajnë një sasi të konsiderueshme të kaliumit.

Biskotat e kripura, patatina dhe krekersa konsumohen lehtësisht në sasi më të mëdha sesa ato të rekomanduara dhe kanë tendencë të përmbajnë sasi të mëdha të kripës. Përveç kësaj, patatinat  nga patatet sigurojnë një sasi të konsiderueshme të kaliumit.

Çfarë duhet të mbani mend në fund të ditës:

Konsumimi i ushqimeve me përmbajtje të lartë të proteinave shtazore, ushqimet e konservuara dhe të përpunuara janë të lidhura me një sëmundshmëri më të lartë, e parë kjo në disa studime të ndryshme, pra në kohë ju rrit shanset për të zhvilluar probleme me yndyrnat, aterosklerozeë, tensionin dhe probleme me filtrin tuaj renal.

Nëse keni sëmundje të veshkave, zvogëlimi i sasisë së kaliumit, fosforit dhe sodiumit mund të jetë një aspekt i rëndësishëm i menaxhimit të sëmundjes. Ushqimet me sodium të lartë, kalium të lartë dhe fosfor të lartë, të renditura më sipër duhet të kufizohen ose të shmangen tek personat me sëmundje renale kronike (në disa raste, jo vetëm). Kufizimet dietike dhe rekomandimet për marrjen e lëndëve ushqyese do të ndryshojnë në bazë të fazës së dëmtimit të veshkave. Ndjekja e një diete renale mund të duket e frikshme dhe pak kufizuese në kohë. Sidoqoftë, duke bashkëpunuar me mjekun tuaj dhe një dietolog, mund t’ju ndihmojnë të hartoni një dietë renale specifike për nevojat tuaja individuale, pasi sa të ngjashëm jemi të gjithe aq edhe ndryshojmë.

• dializa
• dieta
• nefrologji
• Probleme me veshkat
• semundje kronike renale
• Semundje renale
• Spitali Amerikan